Download Yerleskelerin planlanmasi, and more Schemes and Mind Maps Architecture in PDF only on Docsity!
PLANLAMA 2010/
S
on iki-üç yıllık süreçte ülke genelinde hızla artan üniversiteler, hem alansal sorunları hem de kadro problemleri ile gündemde yer almaktadır. Mart 2006’da yayımlanan 5467 sayılı Yasa ile Ahi Evran, Kastamonu, Düzce, Mehmet Akif Ersoy, Ușak, Rize, Namık Kemal, Erzincan, Aksaray, Giresun, Hitit, Bozok, Adıya- man, Ordu ve Amasya Üniversiteleri kurulurken, Mayıs 2007’de yayımlanan 5662 Sayılı Yasa ile de, Karamanoğlu Mehmetbey, Ağrı Dağı, Sinop, Siirt, Nevșehir, Karabük, Kilis 7 Aralık, Çankırı Karatekin, Artvin Çoruh, Bilecik, Bitlis Eren, Kırklareli, Osmaniye Korkut Ata, Bingöl, Muș Alparslan, Mardin Artuklu ve Batman Üniversi- teleri kurulmuștur.
16.03.2006 tarihinde kurulușu onaylanan Rize Üniversitesi, Rize kentinde Karadeniz Teknik Üniversitesi’ne bağlı Su ürünleri, Fen-Edebiyat fakülteleri gibi birimleri temel alıp, bünyesine katarak eğitim hayatına bașlamıștır. Bu süreçte, yeni kurulan Rize Üniversitesi’nin gelișimini sürdürebilmesi açısından çözülmesi gereken temel sorun, üniversitenin mevcut durumdaki ihtiyaçlarını yanı sıra, gelecekteki gelișmesinin de sağlıklı bir șekilde sürdürebilmesi açısından gerekli olabilecek tüm mekansal ihtiyaçlarının, uygun bir șekilde karșılanarak planlanması olarak belirlenmiș ve bu yönde çalıșmalar yapılmıștır.
1. Tasarım Alanı
İlk așamada, tek bir ana kampus olușturma düșün- cesi çerçevesinde, Fener Mahallesi’nde bulunan mevcut kampus yerleșkesinin, bir nüve olarak ele alınıp, güneye doğru genișletilmesi ve üniversi- tenin zaman içinde ortaya çıkacak tüm mekansal ihtiyacının ve birimlerinin bu ana kampus içinde toplanması yaklașımı benimsenmiștir. Bu çerçe- vede bir yandan, belirlenen alan ihtiyacını kar- șılamaya yönelik kampus alanı sınırları, mevcut mülkiyet yapısı ve doğal eșikler dikkate alınarak olușturulup, belirlenen sınırlara göre gerekli plan değișiklikleri için çalıșmalar bașlatılmıșken diğer yandan, bu alan üzerinde hazırlanan yerleșim pla- nında, ana tașıt ulașım aksı, güçlü yaya aksları ve geniș sosyal alanları içeren bütüncül bir plan- lama anlayıșı benimsenerek planlama çalıșmaları bașlatılmıștır. Ancak geçen süreçte ortaya çıkan iki neden Rize Üniversitesi Kampus alanının tek bir ana kampus șeklinde kurgulanmasının olanaksız olduğunu göstermiștir. Bunlardan birincisi; kampus alanına katılması hedeflenen, henüz yapılașmamıș ilave alanların yapılan piyasa araștırmaları sonucunda kamulaștırma maliyetinin çok yüksek olduğunun tespitidir. Bu alanların kamulaștırılmasının mümkün ola- mayacağı, Devlet Planlama Teșkilatı (DPT) ile yapılan görüșmelerde ortaya çıkmıș, merkezi tek
Rize Üniversitesi Yerleșkelerinin
Planlanması
- (^) Planlama ve tasarım çalıșması, Karadeniz Teknik Üniversitesi Döner Sermayesince, Mimarlık Fakültesi, Șehir ve Bölge Planlama Bölümü öğretim üyelerinden; Prof. Dr. Saliha E. AYDEMİR, Prof. Dr. Șinasi AYDEMİR, Yrd. Doç. Dr. Cenap SANCAR, Yrd. Doç. Dr. Dilek BEYAZLI, Yrd. Doç. Dr. A.Melih ÖKSÜZ ekibine yaptırılmıștır. Çizim ekibinde Öğr. Gör. Dr. Saffet LÜLECİ ve mimarlık öğrencisi Nurullah ATAÇ yer almıștır
Dilek BEYAZLI^1 - Cenap SANCAR^2 - Ahmet Melih ÖKSÜZ^3
(^1) Yrd. Doç. Dr., Karadeniz Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Șehir ve Bölge Planlama Bölümü (^2) Yrd. Doç. Dr., Șehir Plancısı, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Șehir ve Bölge Planlama Bölümü (^3) Yrd. Doç. Dr., Karadeniz Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Șehir ve Bölge Planlama Bölümü
PLANLAMA 2010/
kampus talebi bu yüzden olumsuz karșılanmıș- tır. İkinci neden ise, kamulaștırılması düșünülen ilave alanların kamulaștırılma olanağı yaratılsa bile; çok eğimli olması (%30-50), yapılașmayı olumsuz etkileyecek zemin suyunun varlığı, heyelan riski vb. gibi nedenlerle bütüncül bir
kampus alanı olarak planlanmasındaki güçlüktür. Yapılan etütlerde, söz konusu alanda olușturula- cak bir kampus yapılașmasında alt yapı, üst yapı ve ișletme maliyetlerinin eğimi az olan alanlara göre çok yüksek olacağı tespit edilmiștir. Her iki durumun birlikte ortaya koyduğu tabloda, Rize
Șekil 3. Üniversitesi Yerleșke Alanlarının Kent Planındaki Konumları
Șekil 1. Rize Üniversitesi Fener Yerleșkesi Uydu Görüntüsü (www.googleearth.com)
Șekil 2. Merkez Yerleșke Alanından Fotoğraflar
PLANLAMA 2010/
büyüme öngörülmüștür. Böylece ileride açılabi- lecek bölümler kolaylıkla eklemlenebilecek ve mimari bütünlük sağlanacaktır. Yerleșke planla- masında da yapıların bu tür büyüme olasılıkları dikkate alınmıștır.
Yerleșkelerin okunabilirliğini (anlașılabilirliğini, algılanabilirliğini, kolay yol bulunabilirliğini) sağlamak için çeșitli araçlardan yararlanılmıștır; doğrusallık, sosyal odaklar ve dağılımları, doğal yapı karakterinin vurgulanması, sokak algısının güçlendirilmesi, vb.
3. Rize Üniversitesi Yerleșkeleri
3.1. Merkez Yerleșke Ana Yerleșkede;
- Fen-Edebiyat Fakültesi,
- Mühendislik Fakültesi,
- Sosyal Tesis-Konukevi,
- Öğrenci Merkezi,
- Yurtlar,
- Lojmanlar ve Rektörlük Konutu (mevcut Çaykur lojmanlarından biri) bulunmaktadır (Șekil 4).
Bu yapılardan yalnızca Fen-Edebiyat Fakültesi binasının avan projesi (1/200 ölçekli) ve daha sonra 1/50 ölçekli uygulama projesi çizilerek hazırlanmıș (Șekil 5-6), diğer yapılar 1/ ölçeğinde kitle düzeyinde çözümlenerek, yer- leșkelerin 1/1000 ölçekli konum planlarına kitle olarak ișlenmiștir.
Rize Üniversitesi Rektörlük, Spor Salonu ve mevcut fakültelerinin yer aldığı Merkez Kampusu tasarımında, eğimin oldukça fazla olması, mevcut yapıların konumları, bugüne kadar benimsenen tekil planlama kararları, vb. etmenler, tasarımın kısıtları/tehditleri arasında yer almaktadır. Ana tașıt aksına cepheli, rektörlük, daire bașkan- lıkları, kütüphane ve su ürünleri fakültelerinin bulunduğu mevcut alandan sağlanan ana yaya girișinin, mevcut spor salonu önündeki açık alana ulașımı ve bu noktada büyük kot farkının olușu, yerleșkenin merkezi konumundaki bu alanın, aktif yaya kullanımına ayrılması ve meydan olarak tasarlanması fikrini doğurmuștur. Mevcut kot farkı kullanılarak üst kotta yapılacak teras- lama ile yaya aksı, alt kotta ise sosyal bir merkez olușturulmuștur. Yerleșkenin en önemli bakı noktası olan bu alanla, spor salonun güneyinden
Șekil 4. Merkez Yerleșke Vaziyet Planı (1/1000)
PLANLAMA 2010/
geçirilen tașıt yolunun hemen ardında sıralanan eğitim blokları arasında güçlü bir ilișki kurulması amaçlanmıștır.
Eski çay fabrikası lojmanları öğrenci yurtları olarak düzenlenirken, mühendislik fakültesinin hemen yanında konumlandırılan spor alanlarının doğusunda ise öğretim üyeleri lojmanları ve rektörlük konutu tasarlanmıștır. Fen-Edebiyat Fakültesi binası ve eski çay fabrikası lokalinin sosyal tesis-konuk evi olarak tasarlanması ile merkez yerleșkenin ana planlama kararları oluștu- rulmuștur. Sosyal tesise dönüștürülen eski yapıya
uyumlu, bitișiğinde yerleșecek yeni yapı ile 50 odalık bir konut evi projesi de olușturulmuștur. Zemin katta ise öğrencilerin günübirlik ihtiyaç- ların karșılayacakları ticaret birimleri, postane, kișisel hizmetler vb. birimler planlanmıștır.
Yaklașık 20.000 m 2 yapılașma alanına sahip olan Fen-Edebiyat Fakültesi binası, yaklașık 3 bölüme hizmet edebilecek, derslik, laboratuar ve amfiye sahipken, idari birimleri (dekanlık, bölüm bașkanlıkları ve öğretim üyesi odaları) de ayrı bir blokta toplayan, üç parçalı bir projedir. Bina içi ve dıșından bağlantılı kantin alanı ve kori-
Șekil 5. Fen-Edebiyat Fakültesinin Merkez Yerleșkedeki Konumu
PLANLAMA 2010/
Zemin kat koridor ve iç bahçe kullanımlarının etkin șekilde sağlanması ve öğrencilerin yașam alanlarına önem verilmesi, projenin temel yak- lașımlarındandır.
Adanın kuzeyinde meslek yüksek okulu bulun- maktadır. Meslek yüksek okulu birimleri ile yaya bağlantısının kurulması, ortak sosyal tesisler ve spor alanlarının bu adada kurgulanmasına önem verilmiștir. Ayrıca meslek yüksek okulu ek binası da, yaya bağlantılarına uygun șekilde konumlandırılmıș ve İ.İ.B.F. ile algısal olarak ilișkilendirilmiștir.
3.3. Sağlık Yerleșkesi
Devlet Hastanesi kuzeyinde, eski çay fabrikası alanında konumlanan Sağlık Yerleșkesinde;
- Eczacılık Fakültesi (5000 m^2 ) ve
- Diș Hekimliği Fakültesi (7000 m^2 ) ve pro- jesi önceden hazırlanmıș olan Sağlık Meslek Yüksekokulu bulunmaktadır (Șekil 8).
Sağlık kampusu, henüz yapım așamasındaki Rize Devlet Hastanesinin güneyinde yer alan eski Çay fabrikası binalarının bulunduğu, Karadeniz Sahil Duble Yoluna cepheli ada üzerinde konumlan- dırılmıștır. Aynı adada, projesi daha önceden tamamlanmıș, Sağlık Lisesinin bulunması nede- niyle, yeni yapılacak yapıların hem lise hem de devlet hastanesi ile yaya ilișkisinin kurulması gerekliliği, tasarımın yönlendiricileri arasında yer almaktadır. Karadeniz Sahil Duble Yolunun paralelindeki servis yolundan giriș-çıkıșları düzenlenen per- sonel otoparkları, hastane yolundan giriș ve çıkıșları sağlanan hasta/ziyaretçi otoparkları, mümkün olduğunca binalarla ilișkili ama bina ortak alanlarına ve yaya girișlerine müdahale etmeyecek konumda planlanmıștır. Batıda yer alan Diș Hekimliği Fakültesi ile kuzeyde yer alan Eczacılık Fakülteleri ve kısmen Sağlık Lisesi, ana yaya aksı ile birbirine bağlanmıș, alanın ana
Șekil 8. Sağlık Kampusu Vaziyet Planı (1/1000)
PLANLAMA 2010/
giriși ise hastane yolu üzerinden ve yaya aksından farklı bir kottan sağlanmıștır. Özellikle poliklinik hizmeti de verecek olan Diș Hekimliği Fakültesi- nin hasta giriși, diğer girișlerden ayrılarak yaya ulașımın en kolay/kısa olduğu güzergâh üzerin- den, otopark bağlantılı olarak tasarlanmıștır. İki fakültenin ortak giriș avlusu üzerinde etkin yaya aksları ve yeșil kullanımlara önem verilmiș ve ayrı bir kitle olarak tasarlanan kantin ile ilișkileri sağlanmıștır.
4. Sonuç
Kent içi ya da gelișme alanlarında planlanacak Üniversite Kampus alanları, içinde barındırdığı eğitim birimlerinin türüne ve niteliğine bağlı olarak kentin gelișmesini az ya da çok etki- leyen ve değiștiren niteliktedir. Ancak bunun kenti mekansal olarak geliștiren bir araç olarak kullanılması, yürürlükteki planlama pratiğimiz açısından pek mümkün olmamaktadır. Bu bağ- lamda kampus alanının gerçekleștirilmesiyle ilgili olan kurumların önceliklerinin farklı olması da önemli bir olumsuzluktur. Rize Üniversitesi örne- ğinde Üniversite yönetiminin, Devlet Planlama Teșkilatının, Yerel Belediyenin, Rizeli hemșe- rilerin beklentilerini aynı odakta toplamak pek mümkün olamamıștır. Bu bağlamda hem kentsel gelișme açısından hem de Üniversitenin gelișme
ve büyümesi bakımından farklı etki ve sonuçlar doğurabilecek merkezi tek kampus ya da kent içinde dağınık birçok kampus alanı șeklinde iki planlama yaklașımı üzerinden gidiș gelișler olmuș ve sonunda kent içinde dağınık yerleșen bir kampusün mevcut olanaklar çerçevesinde gerçekleștirilme șansının daha yüksek olduğuna karar verilmiștir. Bu kararların olușmasında karar sürecinin/planlama sürecinin kısalığı da ayrıca bir olumsuzluk olarak ortaya çıkmıștır. Sonuçta Rize Üniversitesi’nin yer aldığı kentin, doğal özellikleri (gelișmeye uygun alanların kısıtlılığı), arazi kamulaștırma maliyetinin așırı yüksekliği, geçmișteki (KTÜ bünyesinde) parçalı gelișimi vb. nedenlerle, Rize Üniversitesi’nin fiziksel altyapısının olușturulmasında “parçalı kampus gelișimi” yaklașımı benimsemiștir. Fen- Edebiyat Fakültesi dıșında avan proje olarak tasarlanan, eğitim-öğretim birimleri ile vaziyet planı ölçeğinde planlanan üç yerleșkenin, mevcut seçenekler ve olanaklar içerisinde, belirlenen ilke- ler doğrultusunda elde edilebileceğin en iyisini olușturma düșünce ve gayretiyle planlamaları/ tasarımları gerçekleștirilmiștir. Uygulama süre- cinde ortaya çıkabilecek olumsuz etkiler, beklen- meyen gelișmeler karșısından planlama/tasarım kararları günün șartlarına göre yeniden gözden geçirilebilecektir.
