2.2.3 Lễ Hội Đua Thuyền.
I. Giới thiệu
A. Giới thiệu chung về lễ hội đua thuyền
Từ xưa đến nay, thuyền đã gắn liền với sinh hoạt, đời sống, phong tục, lễ hội của người Việt. Văn hóa
Giang Hải lâu đời đã trở thành một phong tục độc đáo, là báu vật quý giá trong kho tàng văn hóa dân gian
truyền thống bản địa, chiếc thuyền rồng được vua sử dụng được gọi là “thuyền hoàng gia”. Thuyền rồng
trong lễ hội dân gian có ý nghĩa linh thiêng, trang trọng. Đặc biệt trong các lễ hội tôn vinh các anh hùng
dân tộc, tướng quân, công chức, theo tín ngưỡng dân gian, họ “sống” ngay trên thuyền để cầu phúc, sức
khỏe, thịnh vượng. Lễ hội đã diễn ra như mong đợi. Người dân đi Cát Bà, Cát Hải, các bãi biển miền
núi… thường tổ chức đua thuyền rồng vào cuối mùa cá phía Bắc, đầu mùa cá phía Nam vào khoảng tháng
4, tháng 5 dương lịch… tạo nên một nền văn hóa biển độc đáo. Khi cúng thần nước hay xuống nước cũng
là lúc cư dân ven sông đua thuyền.
Lễ hội Thuyền rồng ở Đồng Hới (Quảng Bình) còn có một nét độc đáo khác. Theo tín ngưỡng dân gian
địa phương, thuyền rồng là “dương” và thuyền phượng là “âm”. Đua xe dọc theo con đường dài 20 km từ
Nhà công thôn Đông Hải đến cửa sông Nhật Lệ, vượt qua các địa hình, hướng gió khác nhau và theo sự
lên xuống của thủy triều. Cũng theo tín ngưỡng Âm Dương xa xưa, nhưng ở thôn Đào Xá (huyện Tam
Thanh, TP Phú Thọ), thiết kế và quan niệm về thuyền chèo cũng khác nhau. Ở đây, “dương” có thuyền
hình con chim, còn “âm” có thuyền hình con cá. Ban đêm chỉ dùng một con mồng trống, một mồng cái
(chim) và một mồng cái (cá), sau khi tế lễ xong, chúng được gọi là “tiệc bơi” và bơi xuống nước để cúng
thần linh.
Lễ hội chèo thuyền làng Bắc (xã Tắc Tổ, huyện Từ Liêm, TP Hà Nội) có từ thế kỷ 15, với hình tượng
rồng được chạm khắc ở mũi và đuôi thuyền. Giải đua sẽ được tổ chức tại sông Nhuệ vào buổi trưa (12h
trưa). Tương truyền, lễ hội đua thuyền ở khu vực này nhằm tưởng nhớ vị tướng nổi tiếng Bãi Hề Đam
dưới thời vua Hùng thứ 16. Có 172 ngôi làng dành riêng cho sông Baiheitan. Hình dáng của thuyền chèo
bao gồm đầu rồng, hạc, kỳ lân… Ở miền Trung, do sông ngắn nên có tục đua thuyền trên cạn, các nhóm
thanh niên tượng trưng là “múa mái chèo”, hơi giống với đua thuyền ở miền Nam. Ở các vùng biển phía
Nam còn có tục đua thuyền nôi trong lễ hội, nét độc đáo này làm phong phú thêm lễ hội đua thuyền dân
gian Việt Nam. Lễ hội chèo thuyền nói trên không chỉ là môn thể thao nghệ thuật (ca hát, múa) mà còn là
nét văn hóa của vùng Giang Hải, cùng với Lễ hội đồng bằng tạo thành một nét văn hóa Việt Nam.Văn hóa
Giang Hải, một phong tục tập quán có lịch sử lâu đời, đã trở thành một phong tục độc đáo và là tài sản
quý giá trong kho tàng văn hóa dân gian truyền thống bản địa.. (doanhnhanmagazine, 2008)
B. Giới thiệu về lễ hội đua thuyền ở Bình Định
- Nguồn gốc lễ hội đua thuyền Gò Bồi, Bình Định.
Sông Gò Bồi là một nhánh của sông Côn và chảy vào đầm Thị Nại qua xã Phước Hòa, huyện Thụy
Phước, tỉnh Bình Định. Nơi đây từng được mệnh danh là nơi buôn bán thịnh vượng thứ hai ở Bình Định.
Vì lòng sông sâu và rộng nên tàu thuyền từ Nam ra Bắc thường neo đậu ở đây để mua bán, trao đổi hàng
hóa. Ngoài vai trò là nơi giao thương, sông Gò Bồi còn gắn liền với đời sống đánh bắt, nuôi trồng thủy
sản của người dân địa phương. Bởi cuộc sống gắn liền với sông nước nên Lễ hội đua thuyền Gò Bồi đã
trở thành một trong những hoạt động văn hóa tinh thần không thể thiếu của người dân Quy Nhơn trong
dịp Tết Nguyên đán hàng năm. Lễ hội này không chỉ là dịp để người dân Gò Bồi rèn luyện sức bền, tăng
cường tinh thần đoàn kết mà còn nhắc nhở thế hệ mai sau về cội nguồn dân tộc, truyền thống đấu tranh
