Study with the several resources on Docsity
Earn points by helping other students or get them with a premium plan
Prepare for your exams
Study with the several resources on Docsity
Earn points to download
Earn points by helping other students or get them with a premium plan
Community
Ask the community for help and clear up your study doubts
Discover the best universities in your country according to Docsity users
Free resources
Download our free guides on studying techniques, anxiety management strategies, and thesis advice from Docsity tutors
đề cương ôn tập môn triết học mác - lênin
Typology: Schemes and Mind Maps
1 / 21
This page cannot be seen from the preview
Don't miss anything!
Thành phố Hồ Chí Minh, Năm 2023
Thành phố Hồ Chí Minh, Năm 2023
Trước tiên, nhóm chúng em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến ban giám hiệu trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh nói chung và khoa Giáo dục tiểu học + Giáo dục mầm non nói riêng đã tạo những điều kiện tốt nhất để chúng em có thể học tập và rèn luyện trong môi trường giáo dục năng động và chuyên sâu. Tiếp đó, trong thời gian tìm hiểu và hoàn thành đề tài: “Vấn đề giai cấp và đấu tranh giai cấp. Liên hệ với đấu tranh giai cấp trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở việt nam hiện nay”. Chúng em xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ, hướng dẫn nhiệt tình của thầy Nguyễn Trần Minh Hải đã giúp đỡ, cung cấp nhiều thông tin quý báu và tạo điều kiện cho chúng em trong quá trình thực hiện đề tài này. Tuy vậy, vì bản thân chúng em là những sinh viên năm 1 với lượng kiến thức còn khá sơ khai và kinh nghiệm non nớt, có hạn và cũng là lần đầu tiên được tiếp xúc, làm việc trong môi trường này nên bài tiểu luận chắc chắn sẽ không thể tránh được những thiếu sót trong việc trình bày, đánh giá và đề xuất ý kiến. Chúng em rất mong nhận được sự góp ý từ phía thầy và các bạn để nhóm có thể hoàn thiện kiến thức của bản thân mình hơn. Chúng em xin chân thành cảm ơn!
5. Nội dung và hình thức đấu tranh giai cấp trong thời kỳ quá độ đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam
Trong một hệ thống sản xuất xã hội nhất định thường tồn tại cả phương thức sản xuất thống trị, phương thức sản xuất tàn dư và phương thức sản xuất mầm mống.
- Dấu hiệu chủ yếu quy định địa vị kinh tế - xã hội của các giai cấp là các mối quan hệ kinh tế - vật chất giữa các tập đoàn người trong phương thức sản xuất + Các mối quan hệ kinh tế - vật chất cơ bản giữa người với người trong phương thức sản xuất là quan hệ sở hữu đối với tư liệu sản xuất; quan hệ tổ chức quản lý sản xuất và quan hệ phân phối của cải xã hội. Các mối quan hệ chủ yếu này đã quy định địa vị kinh tế - xã hội khác nhau của các tập đoàn người. + Quan hệ sở hữu quy định giai cấp nào nắm quyền sở hữu (định đoạt) và giai cấp nào không có quyền sở hữu tư liệu sản xuất chủ yếu. + Quan hệ tổ chức, quản lý sản xuất quy định giai cấp nào có quyền quản lý (tổ chức, điều hành, phân công lao động...) và giai cấp nào không có quyền tổ chức, quản lý sản xuất. + Quan hệ phân phối của cải xã hội quy định phương thức hưởng thụ (sản phẩm, địa tô, giá trị thặng dư...) và quy mô hưởng thụ (nhiều hoặc ít) của cải xã hội của các giai cấp.
Trong xã hội, các quan hệ giữa các tập đoàn người trong sản xuất, đặc biệt là quan hệ sở hữu, thường được nhà nước của giai cấp thống trị thể chế hóa thành luật pháp, được ra sức bảo vệ bằng một hệ thống kiến trúc thượng tầng chính trị - pháp lý. Giai cấp nào thống trị về kinh tế, giai cấp đó cũng giữ luôn vai trò thống trị trên các lĩnh vực khác của đời sống xã hội và trở thành giai cấp thống trị xã hội. Các giai cấp từ chỗ khác nhau về vị trí, vai trò trong hệ thống sản xuất, dẫn đến khác nhau về vị trí, vai trò trong chế độ kinh tế - xã hội. Định nghĩa giai cấp của V.I. Lênin cho thấy, giai cấp là một phạm trù kinh tế
- xã hội có tính lịch sử, sự tồn tại của nó gắn với những hệ thống sản xuất xã hội dựa trên cơ sở của chế độ tư hữu về tư liệu sản xuất. Sự xuất hiện và tồn tại của giai cấp xét đến cùng là do nguyên nhân kinh tế. Tuy nhiên, không được biến định nghĩa giai cấp thành một phạm trù kinh tế đơn thuần. Chỉ có thể xem xét các giai cấp trong hệ thống những mối quan hệ xã hội đa dạng, phức tạp và không ngừng vận động, biến đổi mới có thể nhận thức một cách đầy đủ và sâu sắc sự khác biệt của các giai cấp về kinh tế, chính trị, tư tưởng, tâm lý, đạo đức, lối sống... Song cơ sở khoa học để xem xét các mối quan hệ đó, theo V.I. Lênin, không thể có gì khác hơn là phân tích chế độ kinh tế đã sản sinh ra các giai cấp đó và địa vị cụ thể của mỗi giai cấp trong một chế độ kinh tế - xã hội nhất định. Định nghĩa giai cấp của V.I. Lênin mang bản chất cách mạng và khoa học, có giá trị to lớn về lý luận và thực tiễn. Đây là cơ sở để nhận thức đúng đắn vị trí, vai trò, bản chất của các giai cấp trong lịch sử; đồng thời trang bị cho giai cấp vô sản cơ sở lý luận khoa học để nhận thức được vai trò lịch sử của giai cấp vô sản trong cuộc đấu tranh xóa bỏ giai cấp và xây dựng xã hội mới.
Giai cấp là một hiện tượng xã hội xuất hiện lâu dài trong lịch sử gắn với những điều kiện sản xuất vật chất nhất định của xã hội. Các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác - Lênin đã chứng minh được rằng, nguồn gốc của sự xuất hiện và mất đi của những giai cấp cụ thể và của xã hội có giai cấp đều dựa trên tính tất yếu kinh tế , “gắn với những giai đoạn phát triển lịch sử nhất định của sản xuất”. Trong xã hội cộng sản nguyên thủy , do lực lượng sản xuất chưa phát triển, nên năng suất lao động còn rất thấp kém. Vì vậy, làm chung, hưởng chung trở thành phương thức chủ yếu để duy trì sự tồn tại và phát triển của xã hội cộng sản nguyên thủy. Điều kiện sản xuất lúc bấy giờ không cho phép và không thể có sự phân chia xã hội thành giai cấp được.
sản xuất thì ở đó còn có sự tồn tại của các giai cấp và đấu tranh giai cấp. Giai cấp chỉ mất đi khi chế độ tư hữu về tư liệu sản xuất hoàn toàn bị xóa bỏ. Con đường hình thành giai cấp rất phức tạp: Những người có chức, có quyền lợi dụng quyền lực để chiếm đoạt tài sản công làm của riêng; tù binh bắt được trong chiến tranh được sử dụng làm nô lệ để sản xuất; các tầng lớp xã hội tự do trao đổi, bị phân hóa thành các giai cấp khác nhau... Từ xã hội cộng sản nguyên thủy sang chế độ chiếm hữu nô lệ là cả một bước quá độ lâu dài từ chế độ công hữu sang chế độ tư hữu về tư liệu sản xuất; từ chưa có giai cấp sang có giai cấp. Điều kiện góp phần đẩy nhanh quá trình phân hóa giai cấp là các cuộc chiến tranh, những thủ đoạn cướp bóc, những hành vi bạo lực trong xã hội... Xã hội cộng sản nguyên thủy tan rã, xã hội chiếm hữu nô lệ là xã hội có giai cấp đầu tiên trong lịch sử ra đời, xuất hiện khoảng 3 - 5 nghìn năm trước.
Kết cấu xã hội - giai cấp là tổng thể các giai cấp và mối quan hệ giữa các giai cấp, tồn tại trong một giai đoạn lịch sử nhất định. Kết cấu xã hội - giai cấp trước hết do trình độ phát triển của phương thức sản xuất xã hội quy định. Trong xã hội có giai cấp, kết cấu xã hội - giai cấp thường rất đa dạng do tính đa dạng của chế độ kinh tế và cơ cấu kinh tế quy định. Trong một kết cấu xã hội - giai cấp bao giờ cũng gồm hai giai cấp cơ bản và những giai cấp không cơ bản, hoặc các tầng lớp xã hội trung gian. + Giai cấp cơ bản là giai cấp gắn với phương thức sản xuất thống trị, là sản phẩm của những phương thức sản xuất thống trị nhất định. Đó là giai cấp chủ nô và nô lệ trong xã hội chiếm hữu nô lệ; giai cấp địa chủ và nông dân trong xã hội phong kiến; giai cấp tư sản và vô sản trong xã hội tư bản chủ nghĩa.
Phân tích kết cấu xã hội - giai cấp và khuynh hướng vận động, phát triển của nó có ý nghĩa cực kỳ quan trọng cả về lý luận và thực tiễn trong điều kiện hiện nay. Phân tích khoa học kết cấu xã hội - giai cấp giúp cho chính đảng của giai cấp vô sản xác định đúng các mâu thuẫn cơ bản, mâu thuẫn chủ yếu của xã hội; nhậnthức đúng địa vị, vai trò và thái độ chính trị của mỗi giai cấp. Trên cơ sở đó để xác định đối tượng và lực lượng cách mạng; nhiệm vụ và giai cấp lãnh đạo cách mạng, v.v.
**Trên cơ sở quan điểm duy vật biện chứng về xã hội, C. Mác và Ph.Angghen khẳng định: " Lịch sử tất cả các xã hội tồn tại từ trước đến ngày nay chỉ là lịch sử đấu tranh giai cấp. Người tự do và người nô lệ, quý tộc và bình dân, chúa đất và nông nô, thợ cả phường hội và phường bạn, nói tóm lại, những kẻ áp bức và những người bị áp bức, luôn luôn đối kháng với nhau, đã tiến hành một cuộc đấu tranh không ngừng, lúc công khai, lúc ngấm ngầm, một cuộc đấu tranh bao giờ cũng kết thúc hoặc bằng một cuộc cải tạo cách mạng toàn bộ xã hội, hoặc bằng sự diệt vong của hai giai cấp đấu tranh với nhau". Kế thừa và phát triển tư tưởng đó trong điều kiện mới của lịch sử, V.I.Lenin chỉ rõ:
Đấu tranh giai cấp là đấu tranh của bộ phận nhân dân này chống một bộ phận khác, cuộc đấu tranh của quần chúng bị tước hết quyền, bị áp bức và lao động, chống chọi bọn có đặc quyền đặc lợi, bọn áp bức và bọn ăn bám, cuộc đấu tranh của những người công nhân làm thêm hay những người vô sản chống những người hữu sản hay giai cấp tư sản".
a.Tính tất yếu: Đấu tranh giai cấp là tất yếu, do sự đối lập về lợi ích căn bản không thể hòa được giữa các giai cấp. Trong xã hội có giai cấp, đấu tranh giai cấp là quy luật tất yếu
nguyên nhân là do sự đối kháng về lợi ích cơ bản giữa giai cấp bị trị và giai cấp thống trị. Đấu tranh giai cấp là cuộc đấu tranh của các tập đoàn người to lớn có lợi ích căn bản đối lập nhau trong một phương thức sản xuất xã hội nhất định. b. Thực chất của đấu tranh giai cấp: là cuộc đấu tranh của quần chúng lao động bị áp bức, bót lột chống lại giai cấp áp bức, bóc lột nhằm lật đổ ách thống trị của chúng. c. Đặc trưng của đấu tranh giai cấp:
Đấu tranh của giai cấp vô sản khi chưa có chính quyền là một trong những nội dung quan trọng của học thuyết Mác- Lênin về cách mạng xã hội chủ nghĩa.
Lật đổ chính quyền của giai cấp tư sản, thiết lập chính quyền của giai cấp vô sản và nhân dân lao động. Đánh đổ chế độ tư bản chủ nghĩa, xây dựg chế độ xã hội chủ nghĩa.
Đấu tranh của giai cấp vô sản khi chưa có chính quyền được biểu hiện dưới nhiều hình thức, bao gồm: Đấu tranh kinh tế:
phối mà đấu tranh giai cấp là tất yếu. Sau khi giành được chính quyền, mục tiêu cuối cùng của giai cấp vô sản là xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội vẫn chưa hoàn thành. Thời kỳ này, giai cấp tư sản tuy bị đánh đổ về mặt chính quyền, song chúng vẫn còn lực lượng tiềm lực về kinh tế, chính trị và tư tưởng. Được sự giúp đỡ của chủ nghĩa tư bản và các thế lực thù địch quốc tế, chúng luôn tìm cách chống phá sự nghiệp cách mạng của giai cấp vô sản để khôi phục lại thiên đường đã mất. Trong thời kỳ quá độ, cơ sở kinh tế để nảy sinh giai cấp bóc lột vẫn tồn tại. Nền sản xuất nhỏ và kinh tế nhiều thành phần còn chứa dựng cơ sở khách quan để tồn tại và nay sinh ra các giai cấp bóc lột. Mặt khác, những tư tưởng, tâm lý và tập quán của giai cấp bóc lột, của xã hội cũ chưa bị quét sạch. Cuộc đấu tranh giai cấp của giai cấp vô sản sau khi giành được chính quyền được diễn ra trong điều kiện mới với những thuận lợi rất cơ bản, song cũng có không ít các khó khăn, thách thức đặt ra. Thuận lợi:
- Trong thời kỳ quá độ, giai cấp vô sản từ địa vị giai cấp bị thống trị, bị bóc lột, trở thành giai cấp lãnh đạo xã hội; trong tiến trình của cách mạng nó có sự phát triển mạnh mẽ cả về số lượng và chất lượng. - Giai cấp nông dân được giải phóng khỏi ách áp bức, bóc lột, trở thành lực lượng lao động cơ bản xây dựng xã hội mới. - Tầng lớp tri thức mới được hình thành và có sự phát triển nhanh chóng, ngày càng có những đóng góp to lớn vào công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội. - Khối liên minh công nhân - nông dân - tri thức được củng cố vững chắc trở thành nền tảng của chế độ xã hội mới. - Các lực lượng phản cách mạng ngày càng bị thu hẹp và phân hoá, tiến tới bị xoá bỏ hoàn toàn. Khó khăn:
động của giai cấp tư sản và chủ nghĩa cơ hội. Kết luận : Đấu tranh giai cấp thời kỳ quá độ là một quá trình đấu tranh phức tạp, lâu dài. Để giành thắng lợi trong cuộc đấu tranh này giai cấp vô sản phải nắm vững quy luật khách quan, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân, phát huy vai trò lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam,
Về giai cấp và đấu tranh giai cấp của các nhà tư tưởng tư sản hiện đại có những quan điểm như:
3.1 Quan điểm khoa học về giai cấp Theo quan điểm này: Giai cấp là một phạm trù kinh tế - xã hội có tính lịch sử; biến đổi cùng với sự biến đổi của lịch sử. C.Mác là người đầu tiên đưa ra phương pháp luận nghiên cứu giai cấp, theo
đó, 1) sự tồn tại của các giai cấp chỉ gắn liền với những giai đoạn phát triển lịch sử nhất định của sản xuất. 2) đấu tranh giai cấp tất yếu sẽ dẫn đến chuyên chính vô sản. 3) bản thân nền chuyên chính này chỉ là bước quá độ tiến tới thủ tiêu tất cả mọi giai cấp và tiến tới xã hội không có giai cấp. => Như vậy, sự tồn tại của các giai cấp chỉ gắn với những giai đoạn phát triển cụ thể của lịch sử, với mỗi phương thức sản xuất cụ thể. Vào năm 1883, trong Lời tựa viết cho bản tiếng Đức tác phẩm Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản, Ph.Ăngghen viết “do đó (từ khi chế độ công hữu ruông đất nguyên thuỷ tan rã) toàn bộ lịch sử là lịch sử của cuộc đấu tranh giai cấp” “nhưng cuộc đấu tranh ấy hiện nay đã đến một giai đoạn mà giai cấp bị bóc lột và bị áp bức (tức là giai cấp vô sản) không còn có thể tự giải phóng khỏi tay giai cấp bóc lột và áp bức mình (tức là giai cấp tư sản) được nữa, nếu không đồng thời và vĩnh viễn giải phóng toàn thể xã hội khỏi ách bóc lột, ách áp bức và khỏi cuộc đấu tranh giai cấp”. Đến năm 1919, trong tác phẩm Sáng kiến vĩ đại viết về Ngày thứ bảy cộng sản của công nhân ga xe lửa Cadan (Mátxcơva), V.I.Lênin đưa ra định nghĩa "Người ta gọi là giai cấp những tập đoàn người to lớn gồm những người khác nhau về địa vị của họ trong một hệ thống sản xuất xã hội nhất định trong lịch sử, khác nhau về quan hệ của họ (thường thì những quan hệ này được pháp luật quy định và thừa nhận) đối với tư liệu sản xuất, về vai trò của họ trong tổ chức lao động xã hội và như vậy là khác nhau về cách thức hưởng thụ và về phần của cải xã hội ít hay nhiều mà họ được hưởng. Giai cấp là những tập đoàn người mà tập đoàn này có thể chiếm đoạt lao động của tập đoàn khác do chỗ các tập đoàn đó có địa vị khác nhau trong một chế độ kinh tế - xã hội nhất định". 3.2 Quan điểm đấu tranh giai cấp và vai trò của nó đối với sự phát triển xã hội có giai cấp đối kháng Trong lịch sử loài người từ khi có giai cấp đối kháng tới nay là lịch sử đấu tranh giai cấp. Nguyên nhân khách quan của đấu tranh giai cấp là do mâu thuẫn bản chất của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa. "Đấu tranh giai cấp là đấu tranh của một bộ phận nhân dân này chống lại bộ phận khác, cuộc đấu tranh của quần chúng bị tước hết quyền, bị áp bức và lao động chống lại bọn có đặc quyền, đặc lợi và bọn ăn bám, cuộc đấu tranh của những người công nhân làm thuê hay những người vô sản chống những người hữu sản hay giai cấp tư sản". Như vậy, thực chất đấu tranh giai cấp là cuộc đấu tranh giữa các giai cấp có địa vị kinh tế và lợi ích cơ bản đối lập nhau (lợi ích cơ bản là những giá trị vật chất và tinh thần cơ bản để thoả mãn nhu cầu nhất định của một giai cấp). Do sự đối lập mang tính đối kháng như vậy giữa các giai cấp nên đấu tranh giai cấp là tất yếu.
5. Nội dung và hình thức đấu tranh giai cấp trong thời kỳ quá độ đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam
Kết luận chung Trên đây là toàn bộ nội dung báo cáo thuyết trình về vấn đề giai cấp và đấu tranh giai cấp. Qua quá trình nghiên cứu và tìm hiểu, chúng ta đã thấy được:
Tài liệu tham khảo:
