CHƯƠNG 3
CHỦ NGHĨA XÃ HỘI VÀ THỜI KÌ QUÁ ĐỘ
LÊN CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
I. Chủ nghĩa xã hội
Phong trào đấu tranh của nhân dân lao động
chống áp bức, bóc lột
Trào lưu tư tưởng phản ánh lý tưởng giải phóng
nhân dân lao động
Là khoa học về lịch sử của giai cấp công nhân
Là một chế độ xã hội, giai đoạn đầu của xã hội
cộng sản chủ nghĩa
II. Thời kỳ quá độ lên
chủ nghĩa xã hội
III. Quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam
1. Chủ nghĩa xã hội, giai đoạn đầu
của hình thái kinh tế - xã hội
cộng sản chủ nghĩa
2. Điều kiện ra đời của chủ nghĩa xã hội
Điều kiện kinh tế
Điều kiện chính trị xã hội
3. Những đặc trưng bản chất của chủ nghĩa xã
Quá trình lịch sử - tự nhiên của sự phát triển các hình thái kinh
tế - xã hội (Theo lý luận của C. Mác)
Xã hội cộng sản nguyên thủy => Xã hội chiếm hữu nô lệ =>
Xã hội phong kiến => Xã hội tư bản chủ nghĩa => Xã hội cộng
sản chủ nghĩa
Các giai đoạn phát triển của hình thái kinh tế - xã hội Cộng sản
chủ nghĩa
Giai đoạn thấp => Giai đoạn cao
Về mặt lý luận và thực tiễn, thời kì quá độ từ
chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa cộng sản được
hiểu theo 2 nghĩa
Đối với các nước chưa trải qua chủ nghĩa tư
bản phát triển, cần thiết phải có thời kỳ quá
độ khá lâu dài từ chủ nghĩa tư bản lên chủ
nghĩa xã hội - Những cơn đau kéo dài
Đối với những nước đã trải qua chủ nghĩa tư
bản phát triển, tất yếu cần phải có 1 thời kỳ
cải biến cách mạng từ xã hội này sang xã hội
kia
Tiền đề, điều kiện ra đời của hình thái kinh tế xã hội cộng sản
chủ nghĩa
Sự phát triển của lực lượng sản xuất
Sự trưởng thành của giai cấp công nhân
=> Các mạng vô sản dưới sự lãnh đạo của giai cấp công
nhân thông qua chính Đảng
Giải phóng giai cấp, giải phóng dân tộc,
giải phóng xã hội, giải phóng con người,
tạo điều kiện để con người
phát triển toàn diện => Làm theo năng lực
hưởng theo nhu cầu => Cộng sản
Nền kinh tế phát triển cao dựa
trên lực lượng sản xuất hiện đại,
chế độ công hữu về tư liệu sản xuất chủ yếu
Nâng cao năng suất lao động
Tổ chức lao động chặt chẽ
Kỷ luật lao động nghiêm
Chính quyền Xô Viết + Trật tự ở đường sắt Phổ + Kỹ thuật và
cách tổ chức các tơ - rớt ở Mỹ + Ngành giáo dục quốc dân Mỹ =
Chủ nghĩa xã hội
Xã hội do nhân dân lao động làm chủ, chủ nghĩa xã hội có nhà
nước kiểu mới mang bản chất giai cấp công nhân, đại biểu cho
lợi ích, quyền lực và ý chí của nhân dân lao động
Chủ nghĩa xã hội có nền văn hóa phát triển cao, kế thừa, phát
huy những giá trị của văn hóa dân tốc và tinh hoa văn hóa nhân
loại
Chủ nghĩa xã hội đảm bảo bình đẳng, đoàn kết giữa các dân tốc
và có quan hệ hữu nghị, hợp tác với nhân dân các nước trên thế
giới
1. Tính tất yếu khách quan của
thời kỳ quá độ lên
chủ nghĩa xã hội
2. Đặc điểm của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội
(Đặc điểm bao trùm)
5 hình thái kinh tế xã hội
Cộng sản nguyên thủy
Chiếm hữu nô lệ
Phong kiến
Tư bản chủ nghĩa
Cộng sản chủ nghĩa
2 loại quá độ lên từ chủ nghĩa tư
bản lên chủ nghĩa cộng sản
Quá độ trực tiếp
Quá độ gián tiếp
Tính tất yếu của thời kỳ quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ
nghĩa xã hội
: Chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa tư bản khác nhau về
bản chất - Chuyển biến tử chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã
hội cần phải có 1 thời kỳ lịch sử nhất định (lâu dài)
Một là
: Chủ nghĩa tư bản tạo ra cơ sở vật chất - kỹ thuật nhất
định cho chủ nghĩa xã hội, nhưng để cơ sở vật chất - kỹ thuật
đó phục vụ chủ nghĩa xã hội cần có thời gian tổ chức, sắp xếp
lại
Hai là
: Quan hệ xã hội của chủ nghĩa xã hội không tự nảy sinh
trong lòng chủ nghĩa tư bản, mà là kết quả của quá trình xây
dựng và cải tạo xã hội chủ nghĩa, do đó cần có thời gian để
hình thành và phát triển những quan hệ mới
Ba là
: Xây dựng chủ nghĩa xã hội là nhiệm vụ mới mẻ, khó
khăn và phức tạp, cần có thời gian để giai cấp công nhân làm
quen với nhiệm vụ này
Bốn là
a. Trên lĩnh vực kinh tế
Nền kinh tế nhiều thành phần, nhiều hình thức sở hữu
Các thành phần kinh tế vừa thống nhất vừa đấu tranh
b. Trên lĩnh vực chính trị
Nhà nước chuyên chính vô sản được thiết lập, củng cố và
ngày càng hoàn thiện
Giai cấp công nhân nắm và sử dụng quyền lực nhà nước trấn
áp giai cấp tư sản, tiến hành xây dựng 1 xã hội không giai cấp
Xây dựng toàn diện xã hội mới
c. Trên lĩnh vực tư tưởng - văn hóa
Nhiều tư tưởng khác nhau
Các yếu tố văn hóa cũ và mới thường xuyên đấu tranh với
nhau
d. Trên lĩnh vực văn hóa xã hội
Tồn tại nhiều giai cấp, tầng lớp vừa hợp tác vừa đấu tranh với
nhau
Tồn tại sự khác biệt nông thôn, thành thị, lao động trí óc, lao
động tay chân
Đặc điểm quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam là bỏ qua
chế độ tư bản chủ nghĩa
Những đặc trưng của chủ nghĩa
xã hội và phương hướng xây dựng
chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam hiện nay
Xuất phát từ tình hình đất nước
Thuộc địa nửa phong kiến
Lực lượng sản xuất trình độ thấp
Hậu quả chiến tranh
Tàn dư thực dân phong kiến
Thế lực thù địch
Cách mạng khoa học công nghệ, xu thế quốc tế
Thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội
Thực chất con đường quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam là
con đường cách mạng tất yếu, khách quan
Đặc trưng
(Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII - 1991
=> Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI - 2011)
1. Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh
2. Do nhân dân làm chủ
3. Có nền kinh tế phát triển cao dựa trên lực lượng sản xuất
hiện đại và quan hệ sản xuất tiến hộ phù hợp
4. Có nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc
5. Con người có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, có điều
kiện phát triển toàn diện
6. Các dân tộc trong cộng dồng Việt Nam bình đẳng, đoàn kết,
tôn trọng và giúp nhau cùng phát triển
7. Có nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do
nhân dân, vì nhân dân do Đảng Cộng sản lãnh đạo
8. Có quan hệ hữu nghị và hợp tác với các nước trên thế giới
Phương hướng
1. Đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước gắn với
phát triển kinh tế tri thức, bảo vệ tài nguyên, môi trường
2. Phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
3. Xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; xây
dựng con người, nâng cao đời sống nhân dân, thực hiện tiến
bộ và công bằng xã hội
4. Bảo đảm vững chắc quốc phòng và an ninh quốc gia, trật tự ,
an toàn xã hội
5. Thực hiện đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hữu
nghị, hợp tác và phát triển; chủ động và tích cực hội nhập
6. Xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, thực hiện đại đoàn
kết toàn dân tộc, tăng cường và mở rộng mặt trận dân tộc
thống nhất
7. Xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân
dân, do nhân dân, vì nhân dân
8. Xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh